Κανείς επαγγελματίας συγγραφέας δεν ξεκίνησε να γράφει δίχως να έχει την ανάγκη της διόρθωσης και βελτίωσης του κειμένου του.
Σπάνια είναι εκείνα τα κείμενα που θα γραφτούν με την πρώτη προσπάθεια, δίχως να προστάζουν το πέρασμά τους από το πέμπτο κατά σειρά στάδιο της συγγραφικής διαδικασίας, που είναι η επιμέλεια.
Οι συγγραφείς που γνωρίζουμε και θαυμάζουμε σήμερα, είτε πρόκειται για κλασσικούς, είτε πρόκειται για σύγχρονους, ήταν και είναι άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά την τέχνη και την τεχνική του γράφω, σβήνω, βελτιώνω και ξαναγράφω.
Και οι συγγραφείς που θα συνεχίσουμε να θαυμάζουμε είναι άνθρωποι που έχουν τάξει τον εαυτό τους και σε αυτή την διαδικασία και γνωρίζουν να αυτοπειθαρχούν απέναντί της.
Όταν νοιώσεις πως έχεις ολοκληρώσει ένα κομμάτι κειμένου, το αμέσως επόμενο βήμα συνήθως είναι η έκδοσή του, εκτός κι αν πρόκειται για ένα κείμενο που το γράφεις μόνο για σένα, που σ’ αυτή την περίπτωση δεν χρειάζεται να ασχοληθείς με το στάδιο της επιμέλειας.
Χρειάζεται πάντα να κάνω επιμέλεια; Σε όλα μου τα κείμενα;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι ένα ξεκάθαρο και βροντόφωνο: ΝΑΙ! Χρειάζεται να κάνεις πάντα επιμέλεια, σε όλα σου τα κείμενα. Ο λόγος είναι απλός…
Όταν συγγράφουμε πολλές φορές έχουμε την τάση να αφηνόμαστε και να παρασυρόμαστε… όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το περιεχόμενο αυτού που μας παρέσυρε είναι ωραίο ή απαραίτητο, τόσο για το κείμενο μας ή/και για τον αναγνώστη μας.
Επίσης, ανεξάρτητα από το ποιο είναι το κείμενό σου και ποιος ο προσωπικός σου σκοπός γι’ αυτό, από τη στιγμή που θα επιλέξεις να μην το κρατήσεις μόνο για τον εαυτό σου, οφείλεις να δώσεις στο αναγνωστικό σου κοινό (ένα άτομο, εκδοτική ομάδα, ή/και μαζικοί αναγνώστες) ένα κείμενο που θα το κατανοήσει και θα το απολαύσει παράλληλα.
Αν υπάρχουν σημεία που δεν είναι κατανοητά, και αν δεν υπάρχει εκείνη η φρέσκια αμεσότητα που θα του προκαλέσει απόλαυση, τότε μάλλον δεν φταίει ο αναγνώστης ή τα απόλυτα προσωπικά του γούστα, αλλά μάλλον ο συγγραφέας.
Βοηθητικές Συμβουλές για την Έναρξη της Επιμέλειας:
Ξαναδιάβασε ΟΛΟΚΛΗΡΟ το κείμενο, είτε πρόκειται για ολόκληρο το βιβλίο, είτε πρόκειται για το κεφάλαιο ενός βιβλίου, και βεβαιώσου ότι όλα τα σημαντικά θέματα από τις αρχικές προθέσεις και σημειώσεις σου έχουν λεχθεί επάνω στο χαρτί.
Τώρα είναι η ώρα να ελέγξεις την ορθογραφία σου, όχι τη στιγμή που γράφεις. Τη στιγμή που γράφεις με νοιάζει να εκφράζεσαι ελεύθερα, δίχως να χρειάζεται να σκεφτείς και να κάνεις παύσεις.
Επίσης είναι η στιγμή να δεις την γραμματική σου.
Αν υπάρχει κάποιο σημείο του βιβλίου σου για το οποίο αναρωτιέσαι αν είναι κατανοητό για τους αναγνώστες σου, ελέγξέ το με τους παρακάτω τρόπους:
Δώσε το κείμενο σε κάποιον που εμπιστεύεσαι και ζήτησέ του να το διαβάσει – δίχως να του εξηγήσεις τίποτα – και ρώτα τον τι κατάλαβε.
Διάβασε εσύ το κείμενό σου – δίχως να κάνεις τον οποιονδήποτε πρόλογο – σε παραπάνω από ένα άτομο και ρώτα τους τι κατάλαβαν.
Πράξε ανάλογα με τις απαντήσεις που θα εισπράξεις.
Να είσαι όσο πιο συγκεκριμένος μπορείς στον εντοπισμό των αλλαγών σου.
Δες τι είναι εξαιρετικό στο κείμενο και τι κάνει κοιλιά.
Εντόπισε το πώς νοιώθεις για όλο το κείμενο, αλλά και για τα επιμέρους κομμάτια του.
Εξαφανίζοντας το Περιττό...
Ακριβώς αυτό προσπαθεί να κάνει η επιμέλεια. Να εξαφανίσει από το κείμενό σου οτιδήποτε περιττό υπάρχει, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι:
Ενδιαφέρον
Ευανάγνωστο
Κατανοητό
Συνεπές… για τον αναγνώστη σου.
Δωρεάν Γνώση Το κείμενο είναι ένα ζωντανό έργο τέχνης, όπως είναι και μια χορογραφία, ή ένας πίνακας ζωγραφικής. Όσες φορές κι αν «επιστρέψει» σε αυτό ο καλλιτέχνης δημιουργός του, τόσες φορές θα βρει στοιχεία του για να βελτιώσει. Αυτή είναι μια διαδικασία που ίσως να μην ολοκληρώνεται ποτέ.
Μπορεί να μην μπορείς να τελειοποιήσεις ένα κείμενο ποτέ, αλλά σίγουρα μπορείς πάντα να το κάνεις αρκετά καλό, και να πηγαίνεις στο επόμενο.
Ποιος είναι ο καταλληλότερος άνθρωπος για να επιμεληθεί το κείμενό σου;
Εσύ!
Εσύ είσαι το καταλληλότερο πρόσωπο για να επιμεληθείς τα κείμενά σου πριν την οποιαδήποτε μορφή έκδοσής τους.
Γιατί; Γιατί…
Kανείς άλλος δεν γνωρίζει το κείμενό σου καλύτερα από σένα.
Ένας άλλος επιμελητής θα βάλει μέσα στο δικό σου κείμενο την δική του αισθητική, την δική του προσωπική άποψη, καθώς και την δική του χροιά πένας.
Θα σου κοστίσει πολύ ακριβά (τις περισσότερες φορές τουλάχιστον).
Κινδυνεύεις να «μαλώσεις» μαζί του, επειδή ένας άλλος άνθρωπος, παρά την καλή του διάθεση ή/και γνώση – εμπειρία, δεν θα μπορέσει ποτέ να είναι μέσα στο μυαλό και την ψυχή σου για να συμβαδίσετε συγγραφικά.
Για να μην με παρεξηγήσεις:
Όταν με το καλό το κείμενό σου περάσει τις πύλες του εκδοτικού οίκου, εκεί ναι, θα σε αναλάβει ο επιμελητής του για να «ρετουσάρει» το κείμενο πριν γίνει βιβλίο για τα ράφια των βιβλιοπωλείων.
Αλλά πριν από αυτό, μέχρι το κείμενο να παραδοθεί στα χέρια του εκδοτικού οίκου, και για να γίνει αποδεκτό από την ομάδα ανάγνωσης, σου προτείνω την επιμέλεια να την κάνεις μόνος σου.
Πότε είναι η καταλληλότερη στιγμή για να κάνω επιμέλεια;
Η καταλληλότερη στιγμή για να αρχίσεις τις διαδικασίες της επιμέλειας είναι αφού ολοκληρώσεις το κείμενό σου. Αφού νοιώσεις πως δεν έχεις να προσθέσεις κάτι άλλο. Αφού γράψεις τη λέξη τέλος.
Είναι πολύ σημαντικό να ολοκληρώσεις το κείμενό σου πρώτα και μετά να ξεκινήσεις την οποιαδήποτε διαδικασία ή τεχνική επιμέλειας για δύο λόγους:
Α) Δεν μπορείς να ξέρεις αν κάτι είναι καλό ή όχι, ή πού χωλαίνει ή όχι, ή πού και πόσο «ρετουσάρισμα» χρειάζεται, πριν την ολοκλήρωσή του. Μπορείς να αποφασίσεις αν ένα φαγητό σου έχει πετύχει ή όχι, πριν την ολοκλήρωσή του;... μάλλον όχι!
Β) Είπαμε πως είναι σπουδαίο να γράφουμε με την καρδιά και την ψυχή. Για να συμβεί αυτό, για να γίνουμε απλά το μέσο μέσα από το οποίο οι λέξεις εκφράζονται πάνω στο χαρτί, ή στην οθόνη του υπολογιστή, χρησιμοποιούμε το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου μας. Για να διορθώσουμε όμως χρειαζόμαστε τη λογική του μυαλού μας, και όταν επικαλούμαστε τη λογική μας, τότε χρησιμοποιούμε το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας.
Φυσικά και τα δύο αυτά ημισφαίρια επικοινωνούν και μπορούν να λειτουργούν και μια χαρά συνδυαστικά. Μόνο που όταν αυτό συμβαίνει – όταν δηλαδή τη στιγμή που γράφουμε, την ίδια στιγμή διορθώνουμε κιόλας – λειτουργούμε και με τα δύο ημισφαίρια, αλλά όχι στον ύψιστο βαθμό των δυνατοτήτων τους.
Αυτό που εμείς θέλουμε για πιο εμπνευσμένη συγγραφή, αλλά και πιο ποιοτική επιμέλεια, είναι να «εκμεταλλευτούμε» τα δύο αυτά ημισφαίρια στο έπακρό τους, και για να συμβεί αυτό θα πρέπει το καθένα να λειτουργεί μόνο του και όχι σε συνδυασμό με το άλλο.
Δωρεάν ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Γνώση! Πάντα να επιμελείσαι τα κείμενά σου στο χαρτί – και όχι στην οθόνη του υπολογιστή, και πάντα να κάνεις ανάγνωση φωναχτά και όχι από μέσα σου.
Η οθόνη του υπολογιστή σε σχέση με την κατασκευή των ματιών μας, μπορεί να σε ξεγελάσει, και να υπάρχουν λάθη, από ορθογραφικά ή πιο σημαντικά και να μην μπορέσεις να τα δεις. Το χαρτί όμως είναι αμείλικτο, θα σου φανερώσει πιο εύκολα ό,τι πρέπει να βελτιωθεί.
Επίσης, κάνοντας φωναχτά ανάγνωση θα πετύχεις να ακούσεις την εσωτερική φωνή των αναγνωστών σου, και το θέλεις αυτό… θέλεις να έχεις την αίσθηση, τον ρυθμό, να δεις τα σημεία στίξης, τον διαχωρισμό των παραγράφων και ένα σωρό άλλα!
Είσαι τελειομανής ή όχι;
Πολλοί συγγραφείς δεν καταφέρνουν να ολοκληρώσουν κάποια συγγράμματά τους, όχι γιατί δεν καταφέρνουν να γράψουν τη λέξη «ΤΕΛΟΣ» στην ιστορία τους, αλλά επειδή ποτέ δεν ολοκληρώνουν την διαδικασία της επιμέλειας και αυτή είναι η νούμερο ένα δικαιολογία τους για να μην γράφουν κάτι νέο ή να μην εκδίδουν ποτέ.
Αν είσαι ένας από αυτούς, το μόνο που έχω να προτείνω είναι βρεις τα προσωπικά εκείνα μονοπάτια που θα σε κάνουν να νοιώσεις ασφαλής με τον εαυτό σου και το κείμενό σου, ώστε να πας παρακάτω και να δίνεις την ευκαιρία στον εαυτό σου να καταπιάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα με κάτι φρέσκο και καινούριο για σένα!
Από την άλλη, υπάρχουν και οι συγγραφείς που γράφουν ένα κείμενο και δεν το ρίχνουν δεύτερη ματιά. Εύχομαι να μην ανήκεις σε αυτή την κατηγορία επίσης.
Έχω δει πολλά εν δυνάμει βιβλία, από εν δυνάμει συγγραφείς, τα οποία δεν θα φτάσουν ποτέ στα ράφια των βιβλιοπωλείων, όχι γιατί οι νέοι συγγραφείς δεν έχουν ταλέντο ή ενδιαφέρουσες ιστορίες, αλλά γιατί δεν αναγνωρίζουν το πέμπτο στάδιο της συγγραφικής διαδικασίας – την επιμέλεια – και δεν ασχολούνται μαζί της.
Ένας εκδοτικός οίκος, με τον δικό του επιμελητή, δεν έχει τον χρόνο – και πολλές φορές ούτε και τη διάθεση – να «ξαναγράψει» ένα μη ή κακώς επιμελημένο βιβλίο, μέχρι να το κάνει αρκετά καλό για να ακουμπήσει στα ράφια και τις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων, και έτσι στέλνει μια τυπική αρνητική απαντητική επιστολή στον φιλόδοξο συγγραφέα, χωρίς να του εξηγήσει πιο είναι το «πρόβλημα» με το κείμενό του και το απορρίπτουν, και ο συγγραφέας – ιδιαίτερα αν έχει πάρει παραπάνω από μία τέτοιες επιστολές – τείνει να χάνει την συγγραφική του αυτοπεποίθηση!
Εύχομαι εσύ, μετά την ανάγνωση αυτού του άρθρου, να γνωρίζεις πλέον καλύτερα… και να κάνεις την «συγγραφική προπόνησή» σου και προς αυτή την κατεύθυνση!
Φιλιά! Θα τα πούμε ξανά σε λίγες μέρες!
Μαρία Γούσιου,
Συγγραφέας, Writing-Coach + Eπιμελήτρια Βιβλίων
Οικοδέσποινα Online/Ψηφιακών Σεμιναρίων Συγγραφής - Δημιουργικής Γραφής
Οικοδέσποινα του Writing-Online.gr
Comments